uzupełnij jewishbialystok@gmail.com 
„Księga
pamięci gminy żydowskiej w Wysokiem Mazowieckim” w tłumaczeniu i
opracowaniu zespołu ekspertów, pod redakcją Małgorzaty K. Frąckiewicz i Mirosława Reczki, to niezwykle cenna inicjatywa wydawnicza. Polskie wydanie
tego pinkasu potrzebne jest dla uczczenia pamięci Żydów z
Wysokiego Mazowieckiego i okolicy, wymordowanych w czasie drugiej
wojny światowej, ale także stanowi znaczącą wartość dla
współczesnych mieszkańców Wysokiego Mazowieckiego. „Księga pamięci gminy żydowskiej…” przypomni mieszkańcom Wysokiego o znakomitej i bogatej historii ich miejscowości, oraz bezmiarze tragizmu cezury, jaką była Zagłada.
„Księga pamięci gminy żydowskiej w Wysokiem Mazowieckim” przynosi przegląd historii Żydów z Wysokiego Mazowieckiego na przestrzeni
dziejów, choć głównie w dramatycznej pierwszej połowie
dwudziestego wieku. Stanowi cenny wkład w historię i pamięć
zbiorową Wysokiego Mazowieckiego. Czytając o dziejach Żydów z Wysokiego Mazowieckiego, czytelnik otrzymuje także szeroki obraz sytuacji małomiasteczkowych Żydów we wschodniej Polsce w perspektywie
historycznej – dowie się na przykład o wydarzeniach 1905 roku, o
pogromach w latach trzydziestych, o krzywdach wyrządzanych Żydom
przez bojówkarzy endecji, o tym czym były szkoły szabasówki w
Polsce międzywojennej, o nikłych relacjach pomiędzy społecznościami żydowską i polską, i wielu innych aspektach żydowskiego życia na ziemiach polskich. „Księga…” dostarcza także ogólnej wiedzy o sytuacji Żydów –
przykładowo o powstawaniu państwa żydowskiego na terenach
Palestyny, jakie znaczenie miała
edukacja w życiu Żydów, czy też
za co ceniły rabinów małomiasteczkowe społeczności żydowskie.
Starannie opracowany słownik pojęć związanych z kulturą żydowską na końcu książki dodatkowo przybliża jej istotne cechy.
„Księga pamięci gminy żydowskiej w Wysokiem Mazowieckim” jest niestety przede wszystkim dokumentem tragicznych losów Żydów w trakcie
Zagłady, wraz z okrutnymi detalami śmierci w transportach i
obozach, opisem haniebnego postępowania
Niemców, ale także wielu
Polaków, choć przypomina też o odwadze niektórych nielicznych
polskich mieszkańców okolic Wysokiego. Te straszne czasy nigdy nie powinny być zapomniane. Znaczącą wartością
publikacji jest wysoka jakość tłumaczenia, dokonanego bardzo
dobrą polszczyzną. Walorem literackim jest zróżnicowany styl poszczególnych
autorów, dobrze oddany przez tłumaczy. Niektóre autobiograficzne narracje to znakomicie napisane dokumenty z tragicznych czasów Zagłady.
(Z rec. wyd. prof. dr hab. Lucyny Aleksandrowicz-Pędich)
„Zapisane w niej wspomnienia niosą
wiele istotnych informacji o dziedzictwie dawnych żydowskich
mieszkańców miasta Wysokie Mazowieckie i jego okolicy, w znacznym stopniu uzupełniają też wiedzę o historii tych stron, zwłaszcza końca XIX i
pierwszej połowy XX w., wzbogacając ją o właściwie nieobecną
dotąd perspektywę. Jednakże ten specyficzny rodzaj źródła
historycznego ze swej natury nosi piętno subiektywnych odczuć
osób wspominających oraz momentu dziejowego, w którym powstał. Wysokomazowiecka „księga pamięci” jest nacechowana silnym resentymentem
antypolskim…”
(Z recenzji wydawniczej dr. Emila Kalinowskiego, PAN)
