Aktualności

Na sympozjum poświęconym postaci najsłynniejszego białostockiego rabina z końca XIX wieku Szmuela Mohylewera zaprasza Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku oraz Stowarzyszenie Muzeum Żydów Białegostoku. Sympozjum odbędzie się 17 listopada, w piątek, w MIEJSCU (Malmeda 6), o godz.17.

Wstęp bezpłatny, ilość miejsc ograniczona!

Program

17.00 - powitanie gości: prof. Jarosław Ławski, dr Tomasz Wiśniewski.

17.15 -wystąpienie Philipa Earla Steele’a – w języku polskim o znaczeniu postaci rabina Mohylewera.

18.00 - Daniel Paczkowski o białostockiej rodzinie rabina Mohylewera.

18.15 - o architekturze synagogi Beth Szmuel – dr Piotr Trojniel

18.30 - autorski projekt niezrealizowanej rewitalizacji synagogi Mohylewera przedstawi autor arch. Zenon Zabagło, szef pracowni Atelier Zetta.

10 minutowa przerwa. Kawa herbata.

W trakcie przerwy będzie można obejrzeć wystawę „Synagoga Szmuela Mohylewera” - idea jej współczesnej służebności w wizjach i projektach dydaktycznych Pracowni Architektury Kultur Lokalnych Politechniki Białostockiej, którą omówi prof. Jerzy Uścinowicz.

19.15 - Ohel Mohylewera – wystąpienie filmowe prof. Heidi Szpek, wiceprezes Fundacji Bialystok Restoration Fund. Tłumaczenie symultaniczne na język polski Andrzej Rusewicz.

19.30 - projekt restauracji ohela Szmuela Mohylewera – prof. Jerzy Uścinowicz.

19.45 Glossy - Krótkie wystąpienie Kastuś Šytal o Głębokiem - miejscu urodzin Szmuela Mohylewera; Anna Skowrońska. Powojenne pogrzeby w synagodze Mohylewera. Film - Zakończenie. Filmowa rejestracja pokazująca wnętrze synagogi Mohylewera.

Amerykański historyk, Philip Earl Steele wraz z Jarosławem Kociszewskim opublikowali na łamach Rzeczpospolitej tekst o rabinie Mohylewerze („W drodze do wrót nadziei”, RP, 20-21 listopada 2021 r.). W swoim artykule przybliżyli postać rabina która prezentowała „syjonizm jako pozytywne marzenie narodowe, a nie metodę ucieczki z miejsc, z którymi byli związani przez całe życie”. W tym roku ukazały się 2 książki P. Steele`a „On Theodor Herzl’s Encounters with Zionist Thought and Efforts prior to his Conversion in the Spring of 1895”, Berlin-Warsaw, 2023 oraz „Birthing Zionism”, London-Jerusalem, 2023.

Rabin Szmuel Mohylewer - białostocki ojciec Izraela

Jeden z twórców państwowości Izraela, rabin Szmuel/Samuel Mohylewer urzędował przez wiele lat w Białymstoku. Tu także zmarł. Tu również, w stylu mauretańskim - zbudowano efektowną synagogę jego imienia, zwaną potocznie Bet Szmuel (Dom Szmuela). To jedna z nielicznych synagog w Polsce nazwana imieniem rabina, który w niej urzędował. Jest to również świadectwo ogromnego szacunku, którym rabin się cieszył wśród społeczności żydowskiej Białegostoku.

Synagoga Mohylewera szczęśliwie ocalała – niestety od wielu lat stoi pusta i niezagospodarowana. Lokalny samorząd planował wyremontować obiekt (powstał projekt) i przeznaczyć go na salę posiedzeń Rady Miejskiej.

Dla nas, Polaków, rabin jest postacią mało znaną i raczej egzotyczną. Zupełnie inna recepcja tej postaci panuje w Izraelu. Tam, rabin Szmuel Mohylewer ma swoje liczne miejsca pamięci. Dziesiątki ulic nazwano jego imieniem. Istnieje także Muzeum jego Pamięci.

W Polsce o rabinie Mohylewerze wiemy niewiele, a przecież miał on swój znaczący udział także w dążeniach niepodległościowych państwa polskiego. Mając zaledwie 36 lat został w 1860 roku rabinem w Suwałkach. To były trudny czas, rosły ambicje niepodległościowe Polaków, ale i wielu Żydów deklarowała sympatie wobec zbliżającego się powstania styczniowego. W trakcie rewolty Rosjanie aresztowali kilkunastu członków miejscowej gminy żydowskiej. I wówczas rabin Mohylewer swoim autorytetem i dyplomatycznymi zabiegami „wybłagał ich życie u rosyjskiego komendanta”.

W 1881 roku rabin Mohylewer z Eliezerem Mordechajem Altshulerem założyli tzw Grupę Miłośników Syjonu. To bardzo kluczowy moment w historii Izraela. Ten ruch uruchomił wielkie emocje i przyniósł nadzieje wśród europejskich Żydów na stworzenie własnego państwa, co też ziściło się po prawie 70 latach.

Rabin Mohylewer potrafił łączyć w sobie głęboką religijność, ale był również otwarty na trendy żydowskiego oświecenia (Haskali). Wspierał świecką edukację i zachęcał do aktywności gospodarczej. Oczywiście znał doskonale język hebrajski, ale także rosyjski, polski, francuski i niemiecki. Pisywał regularnie do pierwszego na świecie hebrajskiego periodyku wydawanego w Ełku (Lyck) „HaMagid”. Prowadził nowoczesną i skuteczną - jak na tamte czasy crowdfundingową kampanię na rzecz wykupywania ziemi w Palestynie, tworzenie funduszy pomocowych dla pierwszych osadników w Palestynie.

Postać Mohylewera ze wszech miar zasługuje na przypomnienie zwłaszcza dla obywateli polskich. Jeden z ideowych twórców państwa Izrael urodził się na dawnych ziemiach polskich w miasteczku Głębokie (dziś Białoruś). Jego dalekowzroczna koncepcja, do której przyłączyły się miliony Żydów europejskich narodziła się w okupowanej Rzeczpospolitej. Całe jego życie przypadło na okres zaborów i pomimo tego, miał odwagę opowiedzieć się po stronie Żydów sympatyzujących z Powstaniem Styczniowym.