Suchowola
Księga pamięci
Żydów Suchowoli, Tel Awiw 1957 r.
OSOBISTOŚCI
MIASTECZKA
SUCHOWOLA – OSTATNIE POKOLENIA
Jeruchem
Lewin
[s. 19]
1.Powstanie miasteczka
W półmroku tworzącego się
świata, gdy uchodźcy narodu Izraela zdążali do Polski, rozpoczęła się historia także żydowskiej
gminy w Suchowoli, mieście położonym między Grodnem a Białymstokiem. Trudno ustalić czas powstania
miasteczka, a początki żydowskiego osiedla toną w mrokach niepamięci. Nie wiemy kiedy pojawili się
tu pierwsi Żydzi, kim byli i kto pierwszy sprawował w Suchowoli urząd rabina.
Nie posiadamy żadnego pinkasu żydowskiej gminy, żadnej kroniki ani
dokumentu mówiącego ludziach, którzy zapoczątkowali rozwój żydowskiego osiedla w Suchowoli (jedyne
informacje czerpiemy z kroniki Komitetu Gminy Żydowskiej – „Pinkas Waad Ha-Kehila” z lat
dwudziestych XX w., którą ocalił sekretarz Komitetu Iser Smoliar (Smolarz?) mieszkający dziś w Nowym
Jorku). Ślady zapisków i pamięci przekazują sobie z ust do ust ci, którzy widzieli na starym
cmentarzu żydowskim w Suchowoli macewy sprzed 800(?) lat.
Także stara drewniana synagoga, zbudowana w szczególnym historycznym stylu, świadczy o
wielowiekowym istnieniu żydowskiego osiedla w tym miasteczku. Możemy przypuszczać, że żydowscy
mieszkańcy rekrutowali się spośród ludności bliższych i dalszych wsi, zmuszonej najwidoczniej do
opuszczenia swoich siedzib z powodu nacisku sąsiadów lub też wskutek restrykcji rządowych. Pamiątką
i świadectwem tego są nazwiska mieszkańców Suchowoli, takie jak Chaim Dolestower (Dolistower?),
Szymon Brezewer (Brzozower?), Zejdke Koryciner itp.
.
[s.20] Nieliczne murowane domy, które pozostały
w miasteczku, pochodzą prawdopodobnie z okresu władzy pruskiej w Białymstoku i okolicy, w latach
1795-1807. Także pozostał murowany dom z wcześniejszego okresu 2.
.
Ludność i jej
zajęcia
Podstawa gospodarki mieszkańców Suchowoli była
taka sama, jak we wszystkich miasteczkach Litwy i Polski: pośredniczenie między wsią i miasteczkiem
w handlu: zbożem, produktami żywnościowymi, skórami, galanterią i tkaninami.
Handel zbożem był dość rozgałęziony. Kupcy miasteczkowi kupowali zboże od
okolicznych chłopów i sprzedawali do Rosji lub Niemiec. Do najbardziej znanych kupców zbożowych
należeli bracia Moszka i Herszka Krucel, Lejba Krucel (Der Meler).
Produkty żywnościowe. Ten rodzaj zarobkowania był bardzo rozpowszechniony, ponieważ ludzie
zarabiali jeden na drugim, a także handlowali z okolicznymi wieśniakami.
Skórami handlowali nieliczni w miasteczku. Powodziło im się dobrze.
Sprowadzali skóry w Wołynia i z najbliższej okolicy a następnie przekazywali do wyprawy miejscowym
garbarzom. Handel skórami uprawiali: Zalman Jafo, Chaim Lider, Szalom i Zeew Stoczyńscy, Chaim Golub
i inni.
Garbarstwo. Tą gałęzią rzemiosła trudnili się
głównie Tatarzy. Mieszkali obok siebie w zaułku prowadzącym do rzeki Olszanki. Opuścili miasteczko
razem z wycofaniem się Rosjan w czasie pierwszej wojny światowej. Tatarzy mieli też ważny status w
miasteczku: w czasach rosyjskiej władzy naczelnikiem miejscowej poczty był Tatar.
[s.21] Sprzedażą galanterii i tkanin (manufakturą) zajmowało się kilka
sklepów. Ich klientami byli mieszkańcy wsi. Towar sprowadzano z Białegostoku i Warszawy. Żydzi
trudnili się także innymi zajęciami jak: młynarstwo (w wiatrakach i młynach wodnych), karczmarstwo i
inne. Rozwinięty był handel końmi. Odbywał się głównie na jarmarkach.
Rzemieślnicy, jak: piekarze, szewcy, krawcy, kowale, fryzjerzy utrzymywali
się z pracy własnych rąk i zbierali swoje żniwo w dni targowe i na jarmarkach, kiedy napływali do
miasteczka ludzie, poszukujący takich usług. Z
hebrajskiego przełożyła Ewa Wroczyńska. (db)