Przedmioty

Ha-Szomer ha-Cair (hebr., Młody Strażnik, Harcerz) – lewicowa syjonistyczna organizacja młodzieżowa o charakterze pionierskim, jedna z najsilniejszych żydowskich organizacji skautowych w II Rzeczpospolitej. Zaczęła się krystalizować w Galicji jeszcze przed wybuchem I wojny światowej (Szomer Israel), a nieco później w zaborze rosyjskim. Odwoływała się m.in. do etosu działającej w Palestynie od 1909 organizacji żydowskich strażników Ha-Szomer, do idei A.D. Gordona i J. Trumpeldora, a w pracy wychowawczej posługiwała się metodą skautową. W 1916 w Wiedniu doszło do zjednoczenia organizacji skautowej Ha-Szomer i kulturalnej Ceirej Syjon, a w 1917 w Częstochowie odbył się zjazd założycielski organizacji Ha-Szomer ha-Cair w Polsce. Zgodnie z założeniami, miał to być „ruch renesansu narodowego”; jego członkowie zw. szomrami zobowiązani byli do pracy dla idei palestyńskiej, m.in. poprzez wspieranie akcji Keren Kaj(j)emet le-Israel i Keren ha-Jesod; mieli też stanowić część „narodowej awangardy”; winni opanować język hebrajski i przygotować się do pracy w Palestynie, przede wszystkim na roli. Do nich skierowane było polsko-hebrajskie, a potem hebrajskie pismo „El Al” (1922–1924), lwowskie „W drodze” (1931–1934) oraz lwowsko-warszawskie „Zew Młodych”. Pismo młodzieży szomrowej (1935). Pełną realizacją programu Ha-Sz. ha-C. była alij(j)a i praca w kibucach palestyńskich. W pierwszych latach istnienia organizacja przeżywała szybki rozwój, zaczęła ewoluować ideologicznie w kierunku marksizmu. Na jej czele stały: Zjazd członków lub delegatów oraz Komenda Naczelna; podstawowymi jednostkami wychowawczymi były: kwuca (hebr., grupa), pluga (hebr., kompania) i gdud (hebr., batalion). Ha-Sz. ha-C. należał do Ligi Pomocy Pracującym w Palestynie oraz – na zasadach pewnej autonomii – do He-Chaluc. Światowa Federacja Ha-Sz. ha-C. ukonstytuowała się na zjeździe w Gdańsku latem 1924. Ha-Sz. ha-C. istniał także m.in. w: Austrii, Rumunii, Bułgarii, Czechosłowacji, Belgii, Kanadzie, a także na Litwie i Łotwie. W 1935 światowa Ha-Sz. ha-C. liczył ok. 70 tys. członków. Podczas II wojny światowej członkowie tej organizacji w Polsce odegrali ogromną rolę w żydowskim podziemiu. Próbowano kontynuować działalność edukacyjną i wychowawczą; w getcie warszawskim działała biblioteka, garkuchnia, prowadzono seminaria, na których szkoleni byli instruktorzy do pracy wychowawczej, wydawano pismo „El Al” (kwiecień 1941 – styczeń 1942), „Komunikaty Wojenne” (codzienny biuletyn z nasłuchu radiostacji alianckich), „Płomienie”, „Przedwiośnie” (najczęściej były to powielane maszynopisy). Obok Droru i „Akiby”, Ha-Sz. ha-C. był inicjatorem powstania ŻOB-u. Wraz z sześcioma innymi syjonistycznymi partiami politycznymi i organizacjami młodzieżowymi wchodził w skład ŻKN. Członkowie Ha-Sz. ha-C. brali udział w walkach getta warszawskiego (zob.: powstanie w getcie warszawskim; M. Anielewicz; Sz. Heller), wileńskiego (A. Kowner) oraz w zbrojnym ruchu oporu getta krakowskiego (H. Bauminger). Po zakończeniu wojny organizacja wznowiła w Polsce legalną działalność; wchodziła w skład CKŻP, a jednocześnie była zaangażowana w organizowanie nielegalnej emigracji Żydów z Polski (bricha). Na bazie organizacji młodzieżowej, która nadal działała pod tą samą nazwą, w 1946 powstała Żydowska Partia Robotnicza „Ha-Szomer ha-Cair” (ŻPR H-S). We wrześniu 1946 w Łodzi odbył się jej zjazd organizacyjny. Wówczas działały już 22 koła Ha-Sz. ha-C., skupiające prawie 1 tys. członków; prowadzono domy dziecka, organizowano kolonie letnie, wydawano prasę młodzieżową (np. „Mosty”, wraz z dodatkiem „Zew Młodych”). Ha-Sz. ha-C. wspierał także akcje Keren Kajemet le-Israel, prowadził liczne kibuce, m.in. we Wrocławiu, Wałbrzychu, Legnicy, Bielawie, Sosnowcu, Katowicach, Bytomiu, Łodzi i Warszawie. Przede wszystkim jednak stworzył szkolnictwo hebrajskie. Opowiadał się za masową emigracją Żydów do Palestyny, gdzie – z pomocą Związku Radzieckiego – powstałoby państwo dwunarodowe, w którym Żydzi i Arabowie znaleźliby pomyślne warunki rozwoju kulturalnego i narodowe