Ludzie

Ajdelberg Mordechaj Dow   ostatni rabin gminy żydowskiej Płocka, urodził się w Białymstoku w roku 641 ( 1881 r.), studiował w różnych jesziwach, a między innymi w jesziwie „Chafec Chaim” w Wołożynie u gaona reb Rafaela Szapiry. Z wybuchem pierwszej wojny światowej zasiadał na fotelu rabinackim jako rabin w mieście Mikołajowie (Mikołajów na Ukrainie przypis tłumacza), a po rewolucji wrócił do Białegostoku. W 1928 r. został przyjęty na stanowisko rabina w Płocku. Tutaj zasłynął nie tylko pilnością i wielką gorliwością oraz biegłością w dziedzinie Halachy, wielką pobożnością i gorliwością w przestrzeganiu Bożych Przykazań,  szczególnie przykazania przestrzegania szabatu, ale również rozeszła się tu jego sława jako człowieka zatroskanego nieustannie o potrzeby ubogich. Dużą część swego czasu poświęcał sprawom publicznym i nawet należał do członków aktywnego komitetu „Agudat Israel” w Polsce. W 1930 r. odwiedził Ziemię Izraela, do której wcześniej wysłał dwóch swoich synów, aby studiowali w tamtejszej jesziwie.

Po zajęciu miasta przez nazistów, zbiegł do Warszawy i stamtąd przedostał się do strefy okupacji sowieckiej. Dotarł aż do Wilna, jednak pomimo wszystkich starań nie udało mu się wyjechać stamtąd do Ziemi Izraela. W czasie najazdu Niemców w 1941 r. przemieszkiwał w miasteczku Lachowicze, a w miesiącu cheszwan 702 r. (między 22 października a 21 listopada 1941 r.) przez nazistowskich morderców został stamtąd poprowadzony na śmierć razem ze wszystkimi miejscowymi Żydami.

Duchowe dziedzictwo rabina Ajdelberga stanowi czterotomoe dzieło  pt. „Chazon Le-moed”, którego pierwszy tom ukazał się w 1923 r. w Białymstoku, a dalsze trzy tomy w Płocku. Należą one do rodzaju responsów rabinicznych „Szeelot u-tszuwot”, treścią ich są zagadnienia religii i Halachy, a także zbiów przemówień rabina, które wygłaszał w płockiej synagodze z różnych okazji.

Z hebrajskiego przełożyła Ewa Wroczyńska

A. S. Herszberg, Pinkas Bialystok, s. 305

LIBE - RACHELS BEJT MIDRASZ

36. Libe- Rachels Bejt Midrasz  miał też drugą nazwę: Bejt Midrasz Ajznban He-Chadasz (Bejt Midrasz Azjnban Nowy), Nazywał się Libe-Rachels Bejt Midrasz, ponieważ spadkobiercy Liby-Racheli podarowali w jej imieniu plac na skrzyżowaniu ulic Sosnowej i Brukowej (Sosnowe – Brukowe). Został zbudowany w latach 636 – 637 (1876-1877 r.). Miał dziewięćdziesiąt miejsc. Założycielami tego bejt midraszu byli: reb Pesach- Eljahu Szafer Ha-Kohen, uczony Żyd oraz reb Icchak Głogowski. Pierwszymi jego członkami byli właściciele domów (gospodarze): Jaakow Wajntrojb, Lejbł Błaski (Łejbł der Gabaj),  Benjamin Dobroniewski. Przed wojną zaczęto go przebudowywać na murowany, pracy nie dokończono; pozostał w połowie drewniany, w połowie murowany.
To jest najuboższy bejt midrasz w mieście. Modlący się tu Żydzi w większości pochodzą z najuboższych warstw: furmani, kataryniarze[1], domokrążcy, ale przy tym są szlachetnymi Żydami i biorą udział we wszystkich sprawach związanych z potrzebami miasta i dobroczynnością. W bejt midraszu codziennie modli się do pięciu minjanów wcześnie rano i kilka minjanów po południu; mieszczą się tu  bractwa: Chewra Ejn – Jaakow  i Chewra Misznajot oraz Chewra Szas.

Bejt midrasz w tamtej okolicy zwie się Der Lomdiszer Bejt Midrasz ( Bejt Midrasz Uczonych), dzięki temu, że wyszło stąd kilku młodych rabinów, a także nauczało w nim kilku białostockich wielkich uczonych w Torze, jak rabin Awraham- Szmuel  Zilberfenig bar Jehoszua i syn Liby – Racheli, siostry sławnego gaona reb Jehoszui –Lejba Diskina. Awraham – Szmuel Zilberfenig był wcześniej księgowym u swego szwagra reb Awrahama Niemcowicza, później został rabinem.[2] Zaliczano go w mieście do największych uczonych. Razem z nim nauczał też rabin Nachman- Jaakow , wielki erudyta i biegły w Talmudzie i Poskim  (księgach prawnych), które znał prawie na pamięć. Również wielkim uczonym był szames bejt midraszu reb Icchak Ajdelberg, ojciec obecnego rabina Płocka.

opr. Ewa Wroczyńska